Nderim Prof. Ass. Dr. Vehap Bezhanii, jugori që me çekiçin e gjeologut kërkoi thesaret e Veriut

FIGURË E KOMPLETUAR E GJEOLOGJISË SHQIPTARE

            Një ndër figurat më të kompletuara shkencore në fushën e gjeologjisë që i dha vendit të tij e shoqërisë shqiptare vlera të mëdha e të doishme, Prof. Ass. Dr. Vehap Bezhani, u nda prej nesh kohët e fundit.

            Jeta dhe veprimtaria kërkimore e shkencore e Vehapit ishte e lidhur me veriun e Shqipërisë dhe bakrin e saj ku zhvilloi kërkime gjeologjike më të shumta dhe me Institutin e Gjeologjisë ku kreu dhe aktivitetin më të gjerë e më cilësor shkencor të tij. Ai lindi më 4 prill të vitit 1934 në fshatin Fterrë të Sarandës në një familje të njohur për tradita të lashta arsimdashëse e patriotike. Në këtë luginë të ngushtë, të rrahur nga erërat e ngrohta të detit Jon, midis malit të Fterrës në lindje dhe malit shkëmbor të Çorrajve në anën perëndimore nën gurgullimën e burimeve të kristalta në mes të fshatit Vehapi kaloi fëmijërinë dhe mori tiparet e para karakteri i tij fisnik, të cilin ai e tregoi gjatë gjithë jetës në marrëdhëniet shoqërore.

            Pasi mbaroi Politeknikumin në Tiranë ai punoi në rethin e Mirditës krah për krah me kolegët e tij politeknikumas dhe me specialistët nga Bashkimi Sovjetik. Më pas vazhdoi studimet në Universitetin e Tiranës, të cilin e mbaroi në vitin 1961 dhe filloi punë si inxhiner gjeolog në Mirditë, në ndërmarrjen Gjeologjike të Rubikut. Në vitin 1968 kaloi kryegjeolog në ndërmarrjen gjeologjike të Pukës dhe nga viti 1972 ai punoi në Institutin e Kërkimeve dhe Projektimmeve të Gjeologjisë, si drejtues i kabinetit, sektorit, e grupit temaitik të bakrit, duke ia kushtuar tërë punën kërkimore-projektuese punimeve studimore për prespektivën e bakrit në vendin tonë e në veçanti në rrethin e Mirditës, Pukës e Kuksit.

            Gjatë gjithë aktivitetit të tij shkencor nga mendja e Vehap Bezhanit janë përpiluar e shkruar me dorën e tij dhjetra projekte, raporte gjeologjike, kumtesa e punime të ndryshme. Këtu vlen të përmendim se vetëm paas viteve shtatëdhjetë, gjatë periudhës së punës në Institutin e Gjeologjisë nga Vehapi janë realizuar e arshivuar 3309 faqe dhe janë punuar po me dorën e tij 500 grafikë kryesisht harta gjeologjike e tematike të shkallëve të ndryshme, profile e projeksione, përveç qindra e qindra skicave e fotografive ilustruese të punuara pikërisht nga dora e Vehap Bezhanit. Duhet përmendur se një pjesë e këtyre studimeve janë monografi e studime qeveritare si edhe studime të përbashkëta shqiptaro-kineze të grupit shkecor të drejtuar nga Vehapi. Një kontribut direkt ka dhënë Vehapi me pjesëmarrjen e përpilimin e materialeve për disa punime kapitale si Harta Gjeologjike e Shqipërisë e Harta Metalogjenike e Shqipërisë.

            Momente apo periudha më të ngarkuara e të tensionuara për përgjegjësinë e kërkimeve në vitet e para e më pas të studimeve shkencore kanë ënë të shumta në jetën e Vehapit. Fillimet romantike të kerkimeve gjeologjike në fushata e në njoftime popullore në vitet pesëdhjetë në të cilat ai mori pjesë aktive më pas u zëvëndësuan me preokupimin e kërkimit e mineralit të bakrit po në Mirditë menjëherë me fillimin e drejtimit të punimeve kërkimore me largimin në atë kohë të specialistëve sovjetikë. Pa dyshim si për gjithë kolegët edhe për Vehapin kjo ishte prova e parë për të vënë në jetë dituritë profesiionale të fituara si dhe për të përballuar vështirësitë konkrete të shkencës gjeologjike në terren duke i konkretizuar me objekte bakri, pikërisht në Mirditë, e cila èërbënte truallin me premisa më të mëdha për bakërmbajtje. Dituritë e fituara, por edhe guximi i moshës i mbështetur në aktivitetin e palodhur në terren bënë që Vehapi dhe shokët e tij të kalonin me sukses këtë provë. Ai së bashku me kolegë të tjerë bashkëmoshatarë, teknik gjeologë dhanë një kontribut të veçantë në gjetjen për herë të parë të shfaqjes minerale të bakrit në Kurbnesh, e cila më pasa u kthye në vendburim si edhe duke mbajtur peshën kryesore të punimeve në ekspeditën gjeologjike të Kurbneshit.

            Në këtë kohë krahas rezultateve të shumta në zbulimin e vendburimeve të bakrit i cili më pas me realizimin e plotë të ciklit të prodhimit e përpunimit në vend të tij u bë mbështetje kryesore pëe rxportin dhe ekonominë e vendit tonë. Vehapi hodhi edhe hapat e para në shkencën gjeologjike. Publikimet e para qysh në mesin e viteve gjashtëdhjetë për perpektivën bakërmbajtëse të Mirdiitës e dëshmojnë më së miri këtë. Analiza e fakteve dhe korelimi i faktorëve gjeologjikë të zbuluara në terren, të kombinuara edhe me rezultatet dhe përpunimin e analizave të shumta laboratorike të përdorura me kujdes e maturi bënë që qysh në botimet e para të shoqëruara me harta e skica të cilat Vehapi i realizonte vetë në terren e gjatë përpunimit kameral ai dha mendime e hodhi hipoteza jo vetëm për përhapjen e mineralizimit bakërsulfid në rajonin e Mirditës, por edhe për lidhjet gjenetike në formacionet vullkanike, për morfologjinë e trupave dhe kushtet e formimit të tyre. Ghatë viteve gjashtëdhjetë Vehapi punoi kryesisht në rrethin e Mirditës, në Ndërmarrjen Gjeologjike të Rubikut, e cila mbante edhe peshën kryesore në kërkim-zbulimin e rezervave të bakrit.

            Situatën e vështirë të Ndërmarrjes Gjeologjike të Pukës Vehapi e përjetoi drejt për drejti. Si kryegjeolog i ndërmarrjes, me këmënguljen e tij në fund të viteve gjashtëdhjetë e në fillim të viteve shtatëdhjetë ai kontribuoi direkt në vendosjen dhe kryerjen e punimeve në objektet e Poravit, Palucës, Qafë Barit, Lak Roshit etj. Ai duke krijuar një përvojë konkrete kërkimore e studimore për mineralin e bakrit kishte bindjen dhe përfytyrimet se edhe territoret me shkëmbinj analogë të Pukës duhet të kishin perspektivë të mirë dhe Vehapi krah për krah me kolegët e tjerë gjeologë iu përveshën këqrkimeve mbi baza konkrete të njohjes e deshifrimit të shkëmbenjve me premisa bakërmbajtëse dhe objektet e vendburimet e bakrit edhe në këto territore vazhduan të zbulohen njër pas tjetrit deri në fund të viteve tetëdhjetë. Rrethi i Pukës u bë një ndër furnizuesitmë kryesorë të industrisë së bakrit me lëndë të parë.

            Momente të tjera në jetën shkencore të Vehapit gjatë kohëës që punoi në institutin Gjeologjik jane iniciativat e tij këmëngulëse të mbështetura në bindjet dhe përfytyrimet origjinale shkencore për rihapjen e punimeve të kërkimit për bakër në zonën e Palajve ku më pas u zbulua edhe vendburimi  i Palajve me bakër të pasur si dhe projekte në mbështetje të kërkesave këmëngulëse për zgjatjen e jetës së minierës së bakrit të Gjegjanit të Kuksit dhe për perspektivën e serisë efuzivo-sedimentare në brezin Gjegjan-Mbas Dej, tentativat për zgjerimin e perspektivës së bakrit përrreth veendburimit të Rehovës së bashku me gjeologët e ndërmarrjes gjeologjike të Korçës etj. Shumë nga kolegët gjeologë kujtojnë se një ndër pikat më nevralgjike dhe më me përgjegjësi në atë kohë ishte zgjatja e jetës së minierës së bakrit në Gjegjan dhe zgjerimi i perpektivës përrreth e në tërë brezin e zhvillimit të serisë efuzivo-sedimentare. Me eksperiencën e tij dhe me formiimin shkencor bashkëkohor të tij Vehapi përpunoi hipoteza konkrete e përpiloi disa projekte e studime me punime dhe përballoi me gjakftohtësi e zgjuarsi, jo vetëm debatet e shumta me kolegët e tjerë, por edhe të gjitha përgjegjësitë e kohës. Pikërisht këto periudha e momente të vështira mjaft nga kolegët që punuan me Vehapin i kujtojnë me respekt të veçantë.

Për të patur një ide më konkrete për aktivitetin e gjerë në neren të shoqëruar në çdo rast me përpunime shkemcore dhe realizimin e studimeve e në mjaft raste edhe projekteve zbatuese, po përmendim rajonet ku ai punoi: Qafë-Mali-Rreps-Kaçinar, Poravë, Helshan-Shënmëri, Kimez-Gurth Spaç, Malaj-Bardhaj-Derven, Malaj-Gziq-Rrëshen, Spaç-Perlat,, Qafë Kingjil-Qerret-Koman-Karme. Gjegjan-Morinë-Aliaj, Surroj-Vrin-Lurë, Kalvar-FushArrez-Lumzi, PaluceLak-RroshiTuç- Qaf Bari-Munelle-Gurth Spaç-Masherhor dhe Kullaxhi-Perlat-Rrnjollë, ku realizoi stidimin e fundit në vitet 1997-1998.

            Duke shkuar gjithnjë me përfytyrime e hipoteza të guximshme në të ardhmen studimit kryesor Vehapi ia dedikoi kritereve të kërkimit prognozës dhe metodikës së orjentimit të punimeve për perspektivën e mineralizimit sulfur të bakrit në zonën tektonike të Mirditës, kryesisht në rrethet Mirditë, Pukë e Kukës. Edhe disertacionin e tij të cilin ai e mbrojti me dinjitet në vitin 1984 ia kushtoi pikërisht studimit të shkëmbinjve vullkanikë të Mirditës, premisave të kërkimit dhe perspektivës së mineralizimit sulfur të bakrit të lidhur me to.

            Për kontributin konkret në kërkim-zbulimin e mineralit të bakrit gjatë punës tridhjetë vjeçare Vehapi u laurua me çmimin e Republikës të klasit të dytë në vitin 1989.

            Vehapi ka udhehequr shumë studentë diplomant si edhe diserant. Të cilët padyshim e kujtojnë me respekt për njohuritë e tij, ndihmën e dhënë dhe për marrëdhëniet e sjelljet korrekte e dashamirtëse ndaj tyre.

            Eksperiencën e fituar për shumë vjet në terren, të cilit nuk iu nda edhe gjatë gjithë kohës që punoi në Institutin e Gjeologjisë si edhe analizat e hipotezat shkencore të tij Vehapi i prezantoi me dinjiitet në aktivitetet shkencore brenda e jashtë vendit. Duke përpunuar të dhënat e zonës tektonike të Mirditës e duke i krahësuar ato me të dhënat e literaturës ai arrinte të kompozonte hipoteza e përfytyrime të reja për formimin e mineralizimeve bakërsulfat të vlefshme edhe për gjeologët e vendeve të tjera që punonin në këtë fushë.

            Në tërë aktivitetin kërkues e shkencor të tij Vehapi dallohej për bashkëpunimin e sinqertë e të hapur me kolegët, duke realizuar diskutime konkrete e të përcaktuara, duke punuar krah për krah në terren pa u tërhequr nga vështirësitë dhe duke ndarë me kolegët dhe shokët e vet rezulktatet e arritura e duke marrë me guxim mbi vete përgjegjësitë që i takonin. Botimet e shumta me bashkautirë nga ndërmarrjet, nga fakulteti i gjeologjisë e instituti e dëshmojnë më së miri këtë. Shumë kolegë nga  Ndërmarrja Gjeofiziko-Topografike pa dyshim kujtojnë me respekt kohët e shkuara të bashkëpunimit të domosdoshëm me grupet e drejtuara nga Vehap Bezhani. Bashkëpunimi ishte në radhë të parë profesional i kualifikuar sepse dhe detyrat e përgjegjësitë për zbulimin e objekteve të baaakrit në thellësi ishin të mëdha.

            Punimet fushore dhe përpunimi mbi baza shkencore bashkëkohore ishin dy faktorë kryesorë të cilët ai asnjëherë , përfshi edhe vitet e fundit, nuk i ndau nga jeta e aktivitetit të tij. Mbledhja e fakteve dhe kampionaturave, vizatgimet dhe dokumentacionet në terren të cilat ai i realizonte me talent, i dhanë atij mundësinnë që të përpunonte e ndërtonte harta gjeologjike e harta tematike për prognozën bakërmbajtëse të zonës Mirdita dhe rajoneve të veçanta me cilësi të lartë e me vlera për brezat e ardhshëm.

            Të ggjithë ne, kolegët bashkëkohës të tij, kujtojmë se sa mirë e me këmëngulje Vehapi realizonte bashkëpunimin me specialistët e tjerë në përpunimin e studimin e materialit faktik fushor. Bashkëpunimi me gjeofizikantët, petrologët, petrografët, paleontologët, mineralogët e gjeokimistët për tamat që drejtonte e realizonte Vehapi merrej vesh nga të gjithë, sepse ai realizohej jo vetëm me kujdes e mirësi, por edhe me debat e diskutime të vazhdueshme.Kjo metodë pune thellonte studimet dhe sqaronte shumë aspektin e studimit kompleks të lëndëve të para duke nxjerrë edhe përfundime e hipoteza teorike.

            Vehapi asnjëherë nuke hoqi çekiçin e gjeologur nga dora duke dëshmuar se shkenca gjeologjike dhe arritjet e saj janë të pa shkëputura nga terreni, duke na lënë një traditë shumë të çmuar profesionale.

Prof. Dr. Afat SERJANI, Ing. Rexho KURUPI, Dr. Pano ÇAKALLI, Ing. Tonin DEDA, Ing. Vasfi DUKA, Ing. Pullumb KOKONA, Prof.Ass.Dr. Halil HALLAÇI, Dr. Gjovalin LEKA, Prof.Ass.Dr. Siri HANAJ, Prof.Ass.Dr. Ibrahim MILUSHI, Ing. Mehmet SPAHO, Prof.Dr. Adil NEZIRAJ, Prof.Dr. Ismail TURKU, Prof.Ass.Dr.Bislim BPSHNJAKU, Ing. Kristina GJEÇI, Ing. Pano LULA, Tek. Gjeolog Fuat RUDI

(Marrë nga gazeta Dita JUG, 21 korrik 2002 )