Skenari i dokumentarit me te njëjtin titull

MËSUESIA DHE LIRIA LEJTMOTIVI I JETËS SË

 MËSUESIT TË POPULLIT LAME XHAMA

            Lindi në prag të shekullit të 20-të, të shekullit që sapo lamë pas, në ditën e Vitit të Ri, 95 vjet më parë, më  1905, në Fterrë

Në kushte të vështira ekonomike të fshatit, Babai i Mësues Lames, Rushiti, i nisi dy djemt e mëdhenj në kurbet. Familja mbeti vetëm me djalin e vogël Lamen. Atëhere nuk ishte shpallur ende Pavarësia e ShqipërisëRilindasit luftonin për hapjen e shkollave shqipe. Edhe në Fterrë bëheshin përpjekje, që mejtepi në gjuhë turke, të kthehej në gjuhë shqipe, që u bë e mundur më 1916, 4 vjet pas ngritjes së Flamurit

            Në këtë atmosferë hodhi hapat e para të jetës dhe Lamja, i cili, me tu çelur shkolla në gjuhën shqipe, zuri vend në dhomën-shtëpi-klasë. 12 vjeçar mbaroi klasën e parë fillore. Por ngushtësia ekonomike familjare e detyroi të ikij andej-këndej, deri sa arriti të pajtohet si çirak në kafenenë e thjeshtë të Osman Beqos në Vlorë.

  Por Vlora kërkontë Lirinë e rëmbyer nga pushtuesi, ndaj u ndez Lufta e Vlorës.Lamja 15 vjeçar la dyqanin dhe me pushkën në krah u rreshtua me luftëtarët e lirisë. Por papritur ra rob dhe bashkë me të tjerë, u internua në Ishullin e Sazanit.

            Pasi fitoi Guna përmbi tela, Lamja u kthye përsëri si çirak në kafenenë e Ustait të tij. Rastësisht u njoh në këtë kafene me patriotët e mëdhenj Halim Xhelo e Avni Rustemi.. Te ky djalë u bëri përshtypje: Dashuria e tij për lirinë dhe etja që kishte për të mësuar. Dy patriotët e shquar, jo vetëm e ushqyen vullnetin e tij, por u interesuan derisa e çuan me bursë më 1923 në Normalet e Elbasanit. Mirëpo, porsa vuri në udhë të mbarë të mësuarit, shpërtheu Revolucioni i Qershorit 1924. Tani Lames 19-vjeçar i ishte hapur syri edhe për idealet demokratike, qe shpresoi se do tia jepte ai revolucion. Ndaj u radhit, deri me armë, në forcat demokratike, të drejtuara nga shoqëria Bashkimi.

Në fuqi erdhi Noli i ditur. Lamja, i gëzuar nga fitorja, u kthye përsëri në shkollë.

Kur ishte nevoja për të luftuar për Lirinë e Atdheut e për idealet demokratike, Lamja rreshtohej në radhë me të parët. Kur mbaronte ajo detyrë madhore, atëhere kthehej me dëshirë të madhe në bangon e shkollës për të marrë dituri. Për lirinë sakrifikonte shkollën. Për shkollën sakrifikonte çdo gjë tjetër. Liria dhe mësuesia ishin dy vullnetet e tij.

Mësuesia ishte pasioni i tij, ishte jeta e tij, jo për 2 a 5 vjet, por për 40 vjet, për gjithë jetën, aqë sa edhe kur doli në pension, përsëri nuk braktisi as shkollën, as mësuesit as nxënësit, pavarësisht se ata tashmë nuk ishin nxënësit e tij. Për Mësues Lamen, siç e thërrisnin ishnxënësit e tij edhe kur bëheshin burra, dhe për Zotin Lame, siç i folën tërë jetën prindërit e ishnxënësit e tij, emri Lame u bë mbiemri i tij, ndërsa për emër iu vu fjala Mësues.

Mësues Lami i thirri Fterra Kuçi- Kurveleshi Përmeti Saranda- Delvina Konispoli Bregdeti. Tërë sa e njohën. Mësues Lamja- vinin titujt e shkrimeve gazetat e kohës kur shkruanin për të, apo kur e intervistonin.

Karierën si mësues e filloi më 1928, në Përmet, ku u shqua për zellin e madh në punë, që e shfaqi me rezultate të larta në detyrë. 

Pas dy vjet pune në qytetin e Përmetit mundi të transferohej në Sarandë më afër njerëzve të tij, në shkollën e vetme fillore, në Onhezmin e lashtë. Këtu nisi dhe detyrën e dytë si kujdestar e drejtor në konviktin Çamëria.

Këtu punoi për gati 10 vjet, deri në vitin 1939. Fitoi respekt e dashuri nga nxënës e prindër, nga qytetarë e fshatarë të zonës. E respektuan shumë nxënësit e tij si Tahir Demi, Adil Çarçani, Teme Sejko, Hito Çako, Selim Islami, etj, etj.

Në orën e mësimit shquhej për punën që slodhej kurrë. Orën e mësimit e kishte të shënjtë. Gjatë orës së mësimit të Lame Xhamës nuk guxonte askush të trokiste në derën e klasës së tij. Vetëm këtu ishte i rreptë si Ai. Qëllimi i orës së mësimit të tij ishte tu jepte nxënësve, së pari njohuri të reja e dashuri për lirbrin, dhe së dyti dashuri e dituri për Shqipërinë.

Së bashku me Sherif Dushën e Xhevdet Kofinën që të rinj, kishin marrë një vendim: fëmijve të tyre tiu vinin emra shqip. Dhe të tre e mbajtën fjalën. 3 fëmijët e Lames, 10 të Sherifit e 3 të Xhevdetit të gjithë gëzojnë vetëm emra shqip, Bardhyl, Argon, Luan, Lule, Fatmir, Drita, etj.

Dashuria për Atdheun u bë shkak për ta transferuar në Konispol, në kufi, sepse Mësues Lamja ishte shpallur si mësues antifashist në opinionin zyrtar, që ditën e pushtimit fashist më 7 prill 1939.

Ziente nga revolta e brendëshme, por përsëri vendosi ti shërbejë pasjonit të tij, mësuesisë. Këtu, në Konispol, e nisi punën me përpjekje për të bërë bashkimin e shkollës femrore me shkollën mashkullore. U ndesh me fanatizëm. U përplas me ndërhyrjet e parisë, që e shikonin dhe me dyshim zyrtar. Ky dyshim u kthye në goditje të drejtpërdrejtë. Dekreti i Logotenencës Nr.528 datë 31 tetor 1940 e pushon nga puna me akuzën se ishte mësues antifasisht.

Ky qëndrim ekstrem e detyroi të kthehej në fshatin e tij, Fterrë. Këtu përhapi dhe përqafoi luftën për Liri kundër pushtuesit. Me tu krijuar këshilli i fshatit, qershor 1942, kreu detyrën e sekretarit të pushtetit në Fterrë dhe të ekonomatit për luftën në Fterrë e në Sarandë.

Mendjen dhe makinën e shkrimit i vuri në dispozicion të Luftës për liri 

Është interesante pjesëmarrja e tij si aktor në Lulja e Kujtimit e Besa.

Mësues Lamja, në kujtimet e shkurtëra e në disa vjersha të tij, nuk i ndau asnjëherë dy vullnetet e tij: Lirinë dhe Mësuesinë nga njëra-tjetra. Ndaj përherë u vu në dispozicion të luftës për liri e ideale demokratike dhe të punës, për arsim e dituri. Shpirti liridashës dhe mendja arsim-dashëse, ishin në zemrën e në ndërgjegjen e tij, që u thirr, gati një shekull, Mësues Lame! Lirinë e ndjejnë dhe e çmojnë më mirë njerëzit e ditur, se dhe liria në fund të fundit i ka rrënjët te Dituria.

Liria kishte nevojë për mësuesinë, ashtu siç kishte nevojë mësuesia për lirinë. Ndaj mësues Lamja, që ditën e çlirimit të Sarandës, më 9 tetor 1944, e mori me vullnet të veçantë detyrën e mësuesit dhe njëherazi dhe të drejtorit të shkollës në Sarandë.

Arsimi kishte nevojë për organizim e drejtim. Mësues Lamja mori dhe detyrën e përgjegjësit të arsimit të Sarandës. Organizoi 5 klasa me 130 nxënës, ku për disa kohë punoi fill i vetëm. Është e madhe puna që bëri për disa vjet në shtëpinë e fëmijës Sarandë. humanizmi i tij ka lënë gjurmë të pashkyeshme tek jetimët, tek fatkeqët, tek fëmijët e shtëpisë së fëmijës. Dhe ketu në Sarandë punoi për 35 vjet si mësues, që i ngjiti të gjitha shkallët e profesionit.

 La emër të mirë në jëtë e pas jetës.  E donte dhe e respektonte shumë familjen e tij, Luten, bashkëshorten e jetës, nipërit e mbesat, e stërmbesat e tij. I dhëmshur ish për të gjithë. 

 Përherë i urtë e këmëngulës për të mësuar fëmijët, nxënësit, e pse jo dhe të rriturit. Përherë me dlirësi shpirtërore, përherë njeri i çiltër. I donte nxënësit, ndaj dhe ata e donin, i respektonte nxënësit, ndaj dhe ata e respektonin, i nderonte të gjithë, ndaj të gjithë e nderonin. Ndaj u nderua me titullin mësues i Merituar më 1965 dhe me vonë, më 1980, mori titullin më të lartë Mësues i Popullit

Shpirtin e tij ia kushtoi mësuesisë. Për 40 vjet hyri e doli në klasë me 30-40 nxënës për më shumë se 50 mijë orë mësimi. Me zilen e shkollës hynte në klasë e me zilen e shkollës mbaronte orën e mësimit.

Ora e mësimit ishte pasioni I tij. Ora e mësimit ishte shkolla për të. Ndaj dhe kur u bë drejtor në Sarandë e Delvinë, në Kuç e gjetkë, dhe kur u bë inspektor arsimi në Qarkun e Gjirokastrës, kudo e kurdo nuk u nda nga ora e mësimit.

Mbahet mend në kujtesën e ish-nxënësve se jipte bukur gjuhën shqipe, se recitonte bukur para auditoirit të nxënësve, se fliste me pathos për historinë e gjeografinë e Atdheut dhe figurat e shquara të Kombit Shqiptar.

Jeta e tij nga viti 1928 e deri sa doli në pension ishte ora e mësimit.

 Idhull të mësuesisë shqiptare kishte Aleksandër Xhuvanin, që e adhuroi që kur ishte nxënës i tij në Normalen e Elbasanit.

Ora e mësimit ia hapi sytë vetë Mësues Lames, por edhe mësues Lamja u hapi sytë për 40 vjet brezave të tërë nxënësish, po nëpërmjet orës së mësimit. U arsimua për vete e arsimoi dhe të tjerët, u kultura për vete e kulturoi dhe të tjerët Mësuesinë e trashëgoi te djali, mbesa e stërmbesa, në katër breza me radhë.

Mesazhi i jetës së Lame Xhamës, i këtij Mësuesi të Popullit është se Liria dhe Dituria janë dy gjërat më të çmuara për jetën e njeriut. Ndërsa për mësuesit këshillonte që në orën e mësimit, tu jepnin nxënësve nektarin  e diturisë.

Syri i hapur i Mësues Lames, që gati u bë vërsnik me shekullin e 20-të, nuk u rrudh asnjëherë derisa mbylli sytë në vitin 1992, duke lënë emrin e veprën e Mësusit të Popullit në Arsimin Shqiptar, duke lënë në kujtesën e brezave emrin e nderuar : Mësues Lamja. Ja, pra, ka diçka që mbetet në këtë Botë Kjo është vepra, është shembulli, është emri që lé  njeriu pasi merr rrugën për në parajsë.

Dhe ai nuk la pak

                                                                                   Guro ZENELI